Βάσκων, χώρα των-

(βασκ. Euskadi, ισπαν. Pais Vasco). Περιοχή των δυτικών Πυρηναίων, μοιρασμένη μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας, που διαφέρει από τις άλλες για την εθνική ιδιορρυθμία του πληθυσμού της, ο οποίος στην απόλυτη πλειοψηφία του είναι Βάσκοι. Οι γαλλικές βασκικές επαρχίες, που εκτείνονται Δ του Πικ ντ’ Ανί και στα αντερείσματα των Πυρηναίων μέχρι την κάτω κοιλάδα του Αντούρ, περιλαμβάνουν τις ιστορικές περιοχές Σουλ, Λαμπούρ και Κάτω Ναβάρα στον νομό των Ατλαντικών Πυρηναίων (7.629 τ. χλμ., 600.018 κάτ. το 1999). Το έδαφος είναι σε μεγάλη έκταση ορεινό, αλλά όχι με μεγάλο υψόμετρο· μόνο στο Πικ Ορί (2.017 μ.) ξεπερνάει τα 2.000 μ., μορφολογικά όμως παρουσιάζει ποικιλία, γιατί αποτελείται από έναν αρχαίο ορεινό όγκο, που διακόπτεται από πυκνό δίκτυο μικρών υδάτινων ρευμάτων, που κατεβαίνουν στον Βισκαϊκό Κόλπο: τους ποταμούς Σεζόν, Μπιντούζ, Νιβ και τους παραποτάμους τους. Λόγω της επίδρασης των ανέμων του ωκεανού, η περιοχή είναι υγρή, σκεπασμένη από πυκνά δάση στο κάτω μέρος των κοιλάδων και στα χαμηλά κράσπεδα και από μια άγονη έκταση που διακόπτεται από δάση με οξιές στις πιο ψηλές πλαγιές. Η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι οι κυριότεροι οικονομικοί πόροι: ο βιομηχανικός τομέας δεν παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη: υπάρχουν μερικά συγκροτήματα επεξεργασίας μετάλλου και χημικής βιομηχανίας στην Μπαγιόν (65.000 κάτ.), το μεγαλύτερο κέντρο της περιοχής, που διαθέτει και ένα λιμάνι με ζωηρή κίνηση στον ποταμό Αντούρ· στα χωριά όμως του εσωτερικού υπάρχουν πολλές βιοτεχνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στους τομείς της υφαντουργίας και της υποδηματοποιίας. Στις παράκτιες, τέλος, περιοχές υπάρχει ζωηρή τουριστική κίνηση, με τις ονομαστές λουτροπόλεις του Μπιαρίτς και του Αντέ, και ανεπτυγμένη αλιεία, που έχει ως κύρια βάση το Σεν Ζαν ντε Λιζ. Η ισπανική χ.τ.Β. περιλαμβάνει τις Βασκικές Επαρχίες (ProvinciasVascongadas) και ένα μικρό τμήμα της Ναβάρα. Οι Βασκικές Επαρχίες, που βρίσκονται στη βορειοανατολική Ισπανία, καταλαμβάνουν μια έκταση η οποία περιλαμβάνεται μεταξύ των δυτικών πλαγιών των Πυρηναίων και των ανατολικών των Κανταβρικών Ορέων και, ακριβέστερα, μεταξύ του ποταμού Μπιντασόα και των οροσειρών Αραλάρ και Αντία στα Α, του ποταμού Έβρου στα Ν, της Σιέρα Σαλβάντα στα Δ και του Βισκαϊκού Κόλπου στα Β. Συνορεύουν ανατολικά με τη Ναβάρα, Ν και Δ με την Παλαιά Καστίλη, Β βρέχονται από τον Ατλαντικό ωκεανό και αποτελούνται από τις τρεις επαρχίες της Άλαβα (3.047 τ. χλμ., 288.793 κάτ. το 2001), της Γκιπούθκοα (1.997 τ. χλμ., 680.069 κάτ. το 2001) και της Βισκάια (2.217 τ. χλμ., 1.132.616 κάτ. το 2001). Συνολικά, οι τρεις περιοχές συνιστούν το διοικητικό διαμέρισμα της χ.τ.Β. (Euskedia, 7.234 τ. χλμ, 2.101.478 κάτ. το 2001). Η περιοχή είναι σε μεγάλη έκταση ορεινή, χαρακτηριζόμενη από αρχαίες κρυσταλλοσχιστώδεις πτυχώσεις και από νεότερους εμβόλιμους ηφαιστειογενείς σχηματισμούς, ανάμεσα στους οποίους παρεμβάλλονται στενές και βαθιές κοιλάδες που διασχίζονται από χειμαρρώδεις ποταμούς, όπως ο Μπιντασόα, ο Ντέβα και ο Ντερβιόν, οι οποίοι ρέουν με κατεύθυνση κυρίως ΒΔ και εκβάλλουν στον Βισκαϊκό Κόλπο. Το εύκρατο ωκεάνιο κλίμα, η γονιμότητα του εδάφους και η αφθονία υδάτινων πόρων καθώς και η παρουσία σημαντικών μεταλλοφόρων κοιτασμάτων (σιδήρου, ψευδαργύρου, μολύβδου) ευνόησαν την οικονομική ανάπτυξη. Υπάρχει ανεπτυγμένη γεωργία (δημητριακά, τεύτλα, πατάτες, φρούτα), δραστήρια και σε ποικίλους τομείς βιομηχανία (σιδηρουργία, επεξεργασίας μετάλλου, χημική, υφαντουργική, ηλεκτρική, οργάνων ακριβείας), συγκεντρωμένη κυρίως στη Βισκάια και γενικά κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού· ανεπτυγμένη είναι επίσης η αλιεία. Η σημαντικότερη πόλη είναι το Μπιλμπάο (354.271 κάτ. το 2000), πρωτεύουσα της Βισκάια, και ακολουθούν οι Ντονόστια-Σαν Σεμπαστιάν (180.277 κάτ. το 2000), πρωτεύουσα της Γκιπούθκοα, και Βιτόρια (217.358 κάτ. το 2000), πρωτεύουσα της Άλαβα, με διάφορα μνημεία, όπως η γοτθική μητρόπολη (12ος-14ος αι.) και η εκκλησία Σαν Μιγκουέλ. Οι Βάσκοι διεκδικούσαν από παλιά (19ος αι.) την αυτονομία τους, αίτημα που επανέφεραν στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου (1936). Μετά την επικράτηση του Φράνκο οργανώθηκαν διάφορες παράνομες οργανώσεις, που είχαν στόχο την αυτονομία της περιοχής. Η πιο γνωστή είναι η ΕΤΑ (τα αρχικά σημαίνουν Χώρα των Βάσκων Ελευθερία), η οποία συνέχισε τη δράση της, με βομβιστικές κυρίως επιθέσεις, και μετά τον θάνατο του Φράνκο και την επάνοδο της δημοκρατίας. Τον Ιανουάριο του 1980 η ισπανική κυβέρνηση αναγνώρισε αυτονομία στην περιοχή, ενώ ήδη από το 1978 είχε αναγνωριστεί η βασκική γλώσσα ως επίσημη της περιοχής. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΤΑ συνέχισε τη δράση της, αν και το 1999 επιτεύχθηκε μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.